Μια ακόμη μαζική εξόρμηση του ΟΜΦΙΔΑΣ, αυτή τη φορά στην Ήπειρο και την Δυτική Ελλάδα

 

Φθινοπωρινό Οδοιπορικό ΟΜ.ΦΙ.ΔΑΣ

Μια ακόμη μαζική εξόρμηση του ΟΜΦΙΔΑΣ, αυτή τη φορά στην Ήπειρο και την Δυτική Ελλάδα, διασχίζοντας βουνά και κάμπους, ποτάμια, κόλπους και λιμνοθάλασσες αλλά και ένα νησί!

Παρασκευή αχάραγα αφήσαμε την πόλη μας διασχίζοντας τη Θεσσαλία, περνώντας από το σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο των Μετεώρων και ανηφορίζοντας την Κατάρα, ατενίσαμε τη λίμνη των Ιωαννίνων, βρεθήκαμε στην Παραμυθιά πριν καταλήξουμε στις εκβολές του ποταμού Αχέροντα, το μυθικό ποτάμι της Ηπείρου στα βουνά του Σουλίου, σε υψόμετρο 1.600 μέτρων. Ιδανικό μέρος για rafting, ιππασία, πεζοπορία στο χαραγμένο μονοπάτι και δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού. Οι πρώτες πηγές του προέρχονται από τα χιόνια του όρους Τόμαρος στον Νομό Ιωαννίνων αλλά και από τα όρη Σουλίου και τα όρη Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Σημαντικές πηγές είναι αυτές του χωριού Γλυκή Θεσπρωτίας όπου και βρεθήκαμε. Με τον ήλιο να εναλλάσσεται με φθινοπωρινή βροχούλα, πότε με γυαλιά ηλίου και πότε με ομπρέλα, περπατήσαμε κατά μήκος του ποταμού και από τις δυο όχθες, αφού το πρώιμο κρύο δεν επέτρεπε τις βουτιές! Πανέμορφος τόπος με πλούσια βλάστηση και άφθονο γάργαρο νερό σε μια εποχή ξηρασίας. Συνεχίζοντας ο δρόμος μας οδήγησε στο Νεκρομαντείο, χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου, στον οποίο κατέληγαν οι επισκέπτες από το Ακρωτήρι Χειμέριο του χωριού Αμμουδιά, για να επικοινωνήσουν με τις ψυχές των αγαπημένων τους προσώπων. Ο Όμηρος στην Οδύσσεια περιγράφει αναλυτικά την περιοχή κατά την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη. Γνωστό Μαντείο της Αρχαιότητας, όπου όμως δεν είχαμε αίτημα χρησμού αλλά μυσταγωγία επαφής με είδωλα και ήχους νεκρών συγγενικών και φιλικών προσώπων. Υπέβαλαν τους επισκέπτες σε ψυχολογικές και σωματικές δοκιμασίες είτε με τη δαιδαλώδη, επιβλητική κατασκευή του μαντείου και τις σκοτεινές γεμάτες υγρασία αίθουσες είτε με δίαιτα και με τη βοήθεια κυάμων και άλλων βοτάνων που μασούσαν ώστε να θολώνουν το μυαλό τους και να εξάπτουν τη φαντασία τους. Οι ψυχές θεωρούνταν άυλες σαν σκιές. Μετά την αποξήρανση της λίμνης Αχερουσίας τη δεκαετία του 50, η όλη γεωγραφία της περιοχής έχει αλλάξει και το μόνο που παραμένει είναι η ήρεμη συμβολή Αχέροντα και Βωβού ποταμού στην πεδιάδα, λίγα μέτρα κοντά στο λόφο του Νεκρομαντείου. Η πρώτη λειτουργία και κατασκευή του Νεκρομαντείου ανάγεται στους Μυκηναϊκούς χρόνους (1200 π.Χ.), όμως πολλά από τα σημερινά ερείπια φαίνεται να είναι Ελληνιστικής Εποχής (323 π.Χ. και μετά). Εδώ ήρθε ο ήρωας Ηρακλής για να κατέβει στον Άδη και να ελευθερώσει τον Θησέα, σύμφωνα με τη μυθολογία.

Ο Αχέρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, στο χωριό Αμμουδιά της Πρέβεζας, όπου σχηματίζει δέλτα, από το οποίο διαμορφώνονται τα δύο κύρια έλη της περιοχής, το έλος της Σπλάντζας και της Βαλανιδορράχης. Εδώ μας περίμεναν οι άνθρωποι του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Καλαμά - Αχέροντα Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α με τον κο Ανδρέα Μάντο που μας ενημέρωσαν για την χλωρίδα, την πανίδα της περιοχής και τις δράσεις τους για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο Χρήστος ο βαρκάρης, μας παρέλαβε έτοιμος να μας πάει βαρκάδα κόντρα στη ροή του Αχέροντα, για να δούμε τους κατοίκους και επισκέπτες του ποταμού, ψάρια, πουλιά αλλά και κάστορες σε απόσταση αναπνοής! Οι γνώσεις του, το χιούμορ του, τα “μαγικά” του και η αγάπη για τον τόπο του μας εξέπληξαν, αφού ακατάπαυστα μας μιλούσε με πάθος, μας έδωσε μαγικό νερό αλλά και μας οδηγούσε με τη Μπουρού, ένα μεγάλο κοχύλι, που βγάζει χαρακτηριστικό ήχο κόρνας πλοίου!! Σειρά είχε η τοπική κουζίνα με ντόπια ψαρικά και θέα τον Αχέροντα αλλά και το φουρτουνιασμένο Ιόνιο πέλαγος. Μια γεμάτη μέρα πέρασε χωρίς να το καταλάβουμε και εμείς κατευθυνθήκαμε στην Πρέβεζα, όπου διανυκτερεύσαμε στο λιμάνι της Ηπείρου με τα χιλιάδες κατάρτια ιστιοφόρων στη μαρίνα της αλλά και την μαγευτική παλιά πόλη. Σάββατο πρωί και διασχίζοντας την υποθαλάσσια σήραγγα Πρέβεζας - Ακτίου συνολικού μήκους 1.600 μέτρα (τα 910 υποθαλάσσια) και μέγιστο βάθος 27 μέτρα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, βρεθήκαμε στη Λευκάδα, που μαζί με την Εύβοια είναι τα δυο μοναδικά νησιά στην Ελλάδα στα οποία η πρόσβαση γίνεται οδικώς. Περιήγηση στην αγορά και στην παραλία της πόλης, θαυμάζοντας την ενετική αρχιτεκτονική, βαμμένα σε διάφορα χρώματα, γεμάτα γλάστρες με λουλούδια, τα «λαμαρινένια» σπίτια συνθέτουν εντυπωσιακά «σκηνικά» στα καλντερίμια και στα καντούνια του ιστορικού κέντρου. Εναλλάσσονται με εντυπωσιακές βυζαντινές εκκλησίες και αρχοντικά κτίσματα που διασώθηκαν από τους σεισμούς. Όπως το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού, η οικία Ζουλίνου, το τριώροφο κτίριο Σταματοπούλου και άλλα.

Μεσημέριασε και βρεθήκαμε ξανά στην Πρέβεζα να ξεκουραστούμε για το απογευματινό μας ραντεβού για μια βιωματική περιήγηση με τη φίλη μας, εκπαιδεύτρια ενηλίκων κα Ευρυνόμη Ζάβρα, Περπατώντας αργά στην προκυμαία ξεκινήσαμε το περίπατο στη πόλη της Πρέβεζας, ατενίζοντας την ήρεμη θάλασσα του Αμβρακικού που αγκαλιάζει προστατευτικά τη χερσόνησο.

Μιας πόλης, πόλο έλξης ανά τους αιώνες, καθώς ήταν "πέρασμα" και "διαμετακομιστικό κέντρο", σύμφωνα με την ετυμολογία του ονόματος της. Κυρίως λόγω του λιμανιού της. Ένα σταυροδρόμι από το 18ο αιώνα μέχρι και την απελευθέρωση της πόλης το 1912, αλλά και ακόμα αργότερα, τα χρόνια μετά το Β παγκόσμιο πόλεμο.

Έτσι βλέπουμε σήμερα στη πόλη το αποτύπωμα όλων αυτών των λαών που πέρασαν ανά τα χρόνια, όλα δεμένα σε μια αρμονική πολιτιστική ενότητα: το τούρκικο διοικητήριο (νυν δικαστήρια) δίπλα στη Παναγία των Ξένων, την Εθνική Τράπεζα με τα χαρακτηριστικά τύπου Ισνίκ πλακίδια με εξωτικά - ανατολίτικα μοτίβα, το κάστρο στο Κυπαρίσσι- ένα από τα πέντε οχυρά της πόλης, τον ενετικό Πύργο του ρολογιού παρακείμενο στον άγιο Χαράλαμπο με το ιδιαίτερο επιχρυσωμένο τέμπλο και εικονογράφηση (και) με μπαρόκ έργα τέχνης. 

Περπατήσαμε στο ανηφορικό, πλακόστρωτο Σεϊτάν παζάρ, σκεπασμένο με ανθισμένες μπουκαμβίλιες και γιασεμιά, σταθήκαμε στο σπίτι του Κώστα Καρυωτάκη "βλέποντας" με τα δικά του μάτια τη ζωή έναν αιώνα νωρίτερα, τότε που την περιέγραψε με τα πιο μελανά χρώματα. 

Επισκεφτήκαμε τη γκαλερί του αυτοδημιούργητου ζωγράφου Κώστα Καλέντζη και γνωρίσαμε τα προξενεία της πόλης, αδιαμφισβήτητους μάρτυρες της εμπορικής δραστηριότητας της Πρέβεζας. 

Ακούσαμε για τους αιωνόβιους ελαιώνες, την αλιεία, τη νομαδική κτηνοτροφία και τη καλλιέργεια ντομάτας, ως συστατικά της ταυτότητας της νεότερης Πρέβεζας, Σταματήσαμε στο "μνημείο της Αγάπης ", υπενθύμιση προσφοράς στον συνάνθρωπο. 

Με αφορμή ένα υπαίθριο μοντέρνο έργο από σκραπ, αναφερθήκαμε σε μια διαφορετική εκδοχή της τέχνης.

Περπατώντας αργά στην προκυμαία, το αεράκι που φυσάει από τον Αμβρακικό διώχνει μακριά τα γκρίζα πέπλα του ποιητή, αποκαλύπτοντας τη σημερινή όμορφη εικόνα της πόλης με τους πολλούς ξένους επισκέπτες και αυτή την εποχή.

Κυριακή πρωί και ξανά στο δρόμο με κατεύθυνση τον Αμβρακικό κόλπο. Περνώντας από τον Ιστορικό χώρο της Αρχαίας Νικόπολης, κτισμένη στη χερσόνησο, η οποία χωρίζει τον Αμβρακικό κόλπο από το Ιόνιο πέλαγος. Εντυπωσιάζει η μεγάλη έκταση του αρχαιολογικού χώρου, που εκτείνεται από το Ιόνιο μέχρι τον Αμβρακικό, και το πλήθος των σωζόμενων μνημείων που είναι διάσπαρτα σε μια έκταση περίπου 1500 στρεμμάτων και υπολογίζεται να είχε πληθυσμό περί τις 150.000 άτομα!

Έτσι φθάσαμε στο Νεοχώρι Πρέβεζας, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Εδώ μας περίμενε ο κος Φλούδας, Προϊστάμενος του ΟΦΥΠΕΚΑ της περιοχής και μας ξενάγησε στο χώρο.

Η περιοχή αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σημεία ενδιαφέροντος για την επιστημονική κοινότητα, που ερευνά τη χλωρίδα και την πανίδα της γης πριν από 35.000-40.000 χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκτός από το πλήθος ευρημάτων της περιόδου που προαναφέραμε, εντός του Μουσείου σώζεται και εκτίθεται κομμάτι από τον χαυλιόδοντα του “Ελέφαντα του Δάσους” που έζησε στην περιοχή της Πρέβεζας (ειδικότερα στους Αγίους Αποστόλους) στην Πλειστόκαινο εποχή και ήταν μεγαλύτερος και από ένα μαμούθ.

Την ευθύνη διαμόρφωσης του Μουσείου έχουν Τσέχοι Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Opava, με τη συνεργασία του Δήμου Πρέβεζας.

Συνεχίσαμε στις όχθες του Αμβρακικού, στη Λιμνοθάλασσα Τσοπέλι. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ημίκλειστο παράκτιο σύστημα του Ελλαδικού χώρου με μέσο βάθος γύρω στα 26 μέτρα και μέγιστο βάθος 65 μέτρα. Έχει έκταση περίπου 400 Km2 και διοικητικά ανήκει σε 3 νομούς: την Αιτωλοακαρνανία, την Άρτα και την Πρέβεζα. Ο κόλπος αυτός εισχωρεί αρκετά βαθιά στη δυτική ακτογραμμή της Ελλάδας, ενώ επικοινωνεί με την ανοιχτή θάλασσα μέσω ενός στενού δίαυλου επικοινωνίας πλάτους περίπου 600 μέτρων και βάθους 5-15 μέτρων. Στην περιοχή υπάρχουν 2 μεγάλα ποτάμια ο Άραχθος και ο Λούρος που εφοδιάζουν τον κόλπο με γλυκό νερό (υπάρχει και ο ποταμός Βωβός, ο οποίος ουσιαστικά είναι παραπόταμος του Άραχθου). Τα 2 αυτά μεγάλα ποτάμια σε συνάρτηση με το χαμηλό ρυθμό ανανέωσης του νερού από το Ιόνιο πέλαγος, παίζουν σημαντικό ρόλο στις φυσικοχημικές διεργασίες της περιοχής και την κατανομή των πληθυσμών.

Περπατήσαμε, παρατηρώντας την ορνιθοπανίδα της περιοχής. Ο Αμβρακικός αποτελεί ένα από τα πιο πολύπλοκα μωσαϊκά υγροτόπων στην Ελλάδα. Οι 20 μικρές και μεγάλες λιμνοθάλασσες, τα λασποτόπια, οι αμμώδεις παραλίες με τις αμμοθίνες, οι αλμυρόβαλτοι, οι εκτενείς καλαμιώνες και οι βάλτοι εναλλάσσονται με υγρόφιλα παραποτάμια δάση, παραδοσιακές καλλιέργειες, νησιλόφους πλατύφυλλων δένδρων και μικρές. συνθέτοντας ένα μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα οικοσύστημα.

Εδώ εντοπίζονται 17 τύποι φυσικών ενδιαιτημάτων. Οι περισσότερες λιμνοθάλασσες απαντώνται στο βόρειο τμήμα του Αμβρακικού κόλπου, καθώς έχουν σχηματιστεί από την προσχωσιγενή δράση των ποταμών Αράχθου και Λούρου. Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι το σύμπλεγμα «Ροδιά, Τσουκαλιό, Αυλερή», που βρίσκονται δυτικά του λόφου της Σαλαώρας και η λιμνοθάλασσα Λογαρού ανατολικά του ίδιου λόφου. Οι δύο από τις τρεις λιμνοθάλασσες, το Τσουκαλιό και η Ροδιά επικοινωνούν μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα διπλό λιμνοθαλάσσιο σύμπλεγμα. 

Στα νερά του κόλπου ζουν και αναπαράγονται 33 είδη ψαριών, ενώ άλλα 15 περίπου αλιεύονται στη περιοχή. Συναντάμε χέλια, κέφαλους, λαβράκια, τσιπούρες, γλώσσες και άλλα πολλά. Βέβαια ο Αμβρακικός είναι γνωστός για τη σαρδέλα του, αλλά και τη γαρίδα του η οποία έχει υψηλή αγοραστική αξία . Επίσης μερικά ψάρια γλυκού νερού παρουσιάζουν ενδημικότητα στην περιοχή όπως ο λουρογοβιός και το γκαβόχελο. Επίσης ο Αμβρακικός φιλοξενεί ένα σημαντικό αριθμό ερπετών, αμφιβίων και θηλαστικών. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta η οποία μπαίνει στα παραγωγικά νερά του κόλπου για να τραφεί και τα ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus) τα οποία φαίνεται πως έχουν οριοθετήσει στην περιοχή μια ζώνη αποκλειστικότητας και δεν επιτρέπουν σε άλλα είδη δελφινιών να εισβάλλουν στα ενδότερα του κόλπου. Άλλα χαρακτηριστικά είδη της πανίδας που απαντώνται στον κόλπο αλλά και στην ευρύτερη περιοχή είναι νερόφιδα, άλλα είδη νεροχελώνας, βάτραχοι, βίδρες, αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες .

Το χαρακτηριστικότερο πουλί του Αμβρακικού είναι ο αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) που αποτελεί το σύμβολο της περιοχής. Είναι το δεύτερο σε μέγεθος πουλί στον κόσμο με άνοιγμα φτερών που φτάνει μέχρι τα 120 cm και ένα από τα πιο σπάνια είδη πουλιών πάνω στη Γη. Το 80 % του παγκόσμιου πληθυσμού απαντάται στις χώρες της πρώην Σοβιετικής ένωσης, ενώ όσον αφορά τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο αργυροπελεκάνος φωλιάζει και αναπαράγεται μόνο στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στον Αμβρακικό κόλπο, τη λίμνη Κερκίνη και τη λίμνη Μικρή Πρέσπα, με την τελευταία να αποτελεί τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία του είδους στον κόσμο .Το οδοιπορικό μας συνεχίστηκε νότια και βρεθήκαμε στο Αιτωλικό, το όμορφο νησάκι στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου που θυμίζει Βενετία. στο μέσον περίπου της λιμνοθάλασσας Αιτωλικού-Μεσολογγίου: ενός εκτεταμένου βιότοπου, που έχει τη μερίδα του λέοντος στο πολύτιμο οικοσύστημα το οποίο δημιουργούν οι εκβολές των ποταμών Αχελώου και Εύηνου.

Διαβήκαμε την φαρδιά παραλιακή οδός με τους χαρακτηριστικούς φοίνικες, την εκκλησία της Παναγίας όπου τον Απρίλιο του 1824 έγινε η περίφημη δίκη του Γεωργίου Καραϊσκάκη, εν μέσω της Επανάστασης του 1821. Η κωμόπολη διαθέτει και δικό της Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο βρίσκεται στην είσοδό της, σε ένα ανακαινισμένο, πέτρινο κτήριο όπου παλιότερα υπήρχε ελαιοτριβείο. Ιδιαίτερος χώρος πολιτισμού είναι βέβαια και το «Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών – Μουσείο Βάσως Κατράκη», όπου φιλοξενείται όλο το έργο της διακεκριμένης χαράκτριας Βάσως Κατράκη (1914-1988), η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Αιτωλικό, προτού διακριθεί διεθνώς για τα έργα της από ψαμμίτη, υλικό που έχει δουλευτεί από λίγους καλλιτέχνες του χώρου της. Σπεσιαλιτέ της περιοχής το χέλι, ο κέφαλος και οι γαρίδες Αιτωλικού που τις γευθήκαμε χωρίς δεύτερη σκέψη.

Η ώρα περνούσε και η Ναύπακτος μας περίμενε. Η ιστορική πόλη με το κάστρο και το Ενετικό λιμανάκι που απλώνεται κατά μήκος του Κορινθιακού, αντικρίζοντας τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Πεζοπορία και εδώ ανηφορίζοντας σοκάκια και σκαλιά για να βρεθούμε στο Ρολόι της Ναυπάκτου. Είναι το νεότερο μνημείο της ιστορικής πόλης της Αιτωλοακαρνανίας, χτίστηκε το 1914 από τον Μητροπολίτη Σεραφείμ Δομβοϊτη επάνω στο βυζαντινό κάστρο. Καφεδάκι στο γραφικό λιμάνι και επιστρέψαμε στην αγαπημένη μας πόλη, τη Λαμία μας αφού για τρεις ημέρες γεμίσαμε με χιλιάδες εικόνες το μυαλό και πολλά φωτογραφικά κλικ στα κινητά μας.

Έτσι ολοκληρώσαμε το οδοιπορικό μας, περπατώντας και γνωρίζοντας τη φύση, τον τόπο και την ιστορία του. Ευχαριστούμε τους ανθρώπους του ΟΦΥΠΕΚΑ που μας ξενάγησαν σε Αχέροντα και Αμβρακικό. Συνεχίζουμε, σχεδιάζοντας την επόμενη εξόρμησή μας.

Εσείς τα μέλη και οι φίλοι του ΟΜ.ΦΙ.ΔΑΣ. είστε η δύναμή μας, σας ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη 33 χρόνια τώρα. Σκοπός μας η ανάδειξη των περιβαλλοντικών προβλημάτων, η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, η εξερεύνηση κάθε γωνιάς της όμορφης της πατρίδας μας, ελπίζοντας στην ήπια και αειφόρο ανάπτυξη, για να την παραδώσουμε στην επόμενη γενιά, αν όχι καλύτερη, τουλάχιστον όπως την παραλάβαμε.