Ο ρόλος του ραδιοφώνου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Γράφει ο Δημήτρης Β. Καρέλης*
…………..
Όταν ο Γουλιέλμο Μαρκόνι εφηύρε το σύστημα ασύρματης τηλεγραφίας και μαζί με τον Αμερικανό Φόρεστ και τον Καναδό Φέσεντεν, έγιναν οι προπομποί της ραδιοεπικοινωνίας, σίγουρα δεν μπορούσαν να φανταστούν τι θα επακολουθούσε.
Το Ραδιόφωνο καθιερώθηκε σύντομα ως κυρίαρχο μέσο μαζικής ενημέρωσης, με αποκορύφωμα την εικοσαετία 1920-40, όταν ακόμη και οι μεγάλες εφημερίδες το θεωρούσαν άκρως ανταγωνιστικό. Ιδιαίτερο ρόλο στην εδραίωση της αξιοπιστίας του ραδιοφώνου στην ειδησιογραφία, έπαιξε η κάλυψη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ραδιόφωνο υπήρξε δημοφιλές και συνάμα φθηνό ενημερωτικό μέσο, για έναν σημαντικό αριθμό πολιτών. Η προσβασιμότητά του, το καθιστούσε εργαλείο ναζιστικής προπαγάνδας από τη μια και από την άλλη, μέσο ενημέρωσης και ενθάρρυνσης της δυναμικής συμμετοχής των πολιτών στην αντίσταση κατά των Ναζιστοφασιστών.
Ως τέτοιο μέσο χρησιμοποιήθηκε από τις ευρωπαϊκές συμμαχικές δυνάμεις. Τρεις ημέρες μετά τη συνθηκολόγηση της κυβέρνησης Πεταίν με τη ναζιστική Γερμανία, ο Σαρλ Ντε Γκωλ, Ταξίαρχος και Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, άφησε την κατεχόμενη Γαλλία και κατέφυγε στο Λονδίνο. Στις 18 Ιουνίου 1940, απηύθυνε εμψυχωτικό και αγωνιστικό ραδιοφωνικό μήνυμα στο Γαλλικό λαό, από το BBC, με ειδική άδεια του Τσόρτσιλ, ως «ηγέτης των Ελεύθερων Γάλλων». Τούτη η ομιλία θεωρείται η απαρχή της Γαλλικής Αντίστασης. Ο Ντε Γκωλ ξεκίνησε έκτοτε μια ραδιοφωνική εκπομπή, με τίτλο «Ici la France», στο Radio Londres του BBC, που εξέπεμπε έως το 1944 στα γαλλικά.
Στην Ελλάδα, το πρώτο κρατικό ραδιόφωνο λειτούργησε το 1938, όταν η γερμανική Τελεφούνκεν κατασκεύασε το εθνικό ραδιοφωνικό δίκτυο που ζήτησε ο δικτάτορας Μεταξάς. Οι εγκαταστάσεις του χρησιμοποιήθηκαν, κατά την Γερμανική κατοχή, ως φορέας ναζιστικής προπαγάνδας. Αντιθέτως στη Θεσσαλονίκη, ο ραδιοσταθμός του Τσιγγιρίδη, δυσκόλευε το έργο των καταχτητών.
Οι Γερμανοί, γνωρίζοντας τη σημαντικότητά του, αχρήστεψαν προσωρινά τον Πομπό των Λιοσίων, κατά την αποχώρηση τους από την Αθήνα, τον Οκτώβρη 1944. Ωστόσο, η βλάβη αποκαταστάθηκε εν μέρει, επιτρέποντας τη ραδιοφωνική μετάδοση του περίφημου ιστορικού «Λόγου της Απελευθερώσεως», που εκφώνησε στο Σύνταγμα ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου (18.10.1944) προς τον ενθουσιώδη λαό των ελεύθερων Αθηνών. Μέσα από τη συχνότητα του ραδιοφώνου, ο λαός της Αττικής άκουσε για πρώτη φορά το δυναμικό, θετικό πολιτικό λόγο του Παπανδρέου, ο οποίος κατάφερε, κατά κοινή ομολογία, να κερδίσει το κοινό του.
Βιβλιογραφία
• Απόσπασμα από τον «Λόγο της Απελευθέρωσης» του Γεωργίου Παπανδρέου, 18 Οκτωβρίου 1944, πρόσβαση 10/4/2023, στο: http://archive.ert.gr/98231/.
• Διάγγελμα του στρατηγού Σαρλ Ντε Γκωλ (Charles de Gaulle), 22 Ιουνίου 1940, πρόσβαση 10/4/2023, στο: http://www.ina.fr/video/I00008146/appel-de-de-gaulle-a-londres-du-22-juin1940-video.html.
• Μπαντιμαρούδης, Φιλήμων. Σύντομη ιστορία της επικοινωνίας, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2006.
• European studies blog, Radio Londres, 18 June 2020, πρόσβαση: 10/04/2023, στο: https://blogs.bl.uk/european/2020/06/radio-londres.html.
• Radio Propaganda in World War II, πρόσβαση: 10/04/2023, στο: https://wargaming.com/en/news/radio_propaganda/.
Δημόσιος Ιστορικός (Master of Arts in Public History)
Πολιτισμολόγος με ειδίκευση στον Ελληνικό Πολιτισμό
Συγγραφέας - Αρθρογράφος
Copyright © 2025 - All Rights Reserved